ONDERZOEK & STUDIE
CLEAR Outcomes-studie biedt mogelijk alternatief
Begin dit jaar plaatsten wij in onze maandelijkse nieuwsbrief 'De Verwijzer' de oproep om samen te werken met huisartsen voor het CLEAR-Outcomes onderzoek. Een studie voor statine intolerante patiënten met een risico op hart- en vaatziekten, waarvan een grote populatie te vinden is bij huisartspraktijken. De inclusie in de studie is inmiddels gesloten en het onderzoek loopt enige maanden. Internist Ruud van Leendert is één van de onderzoekers binnen het Albert Schweitzer ziekenhuis. Hij vertelt over zijn ervaringen tot nu toe en over de noodzaak van dit onderzoek.
Patiënten met diabetes, hart- en vaatklachten of een verhoogd risico daarop, hebben baat bij statines als cholesterolverlagend medicijn, maar een noemenswaardig deel van die groep patiënten kan die medicatie niet verdragen. Behalve een duur en beperkt voorschrijfbaar middel, is er voor deze groep patiënten geen gelijkwaardig alternatief. In de media is er ook nogal wat ophef over statines. TV-programma Radar besteedde er aandacht aan en ook in de landelijke dagbladen duikt het onderwerp met enige regelmaat op. Volgens Ruud van Leendert zijn die kritieken gechargeerd, maar valt het wel te verklaren. “Statines worden voorgeschreven aan patiënten met diabetes en patiënten met een hoog risico op hart- en vaatziekten. Iedereen die een hartinfarct heeft gehad, een beroerte, of pijn op de borst, krijgt statines voorgeschreven en daarvoor hoef je dus niet per se een verhoogd cholesterolgehalte te hebben”, legt Ruud uit. “Ruim 5% van de bevolking heeft diabetes en 90% daarvan krijgt statines. Tel daarbij de patiënten met hart en vaataandoeningen op, dan kun je je voorstellen dat de groep mensen die deze medicatie gebruikt ontzettend groot is. Omdat minstens 10% van deze patiënten de medicatie niet verdraagt, is die groep automatisch ook omvangrijk. Dat maakt het interessant voor de media.”
Kritiek
Er zijn in de loop der jaren veel studies gedaan die aantonen dat het verlagen van het LDL-cholesterolgehalte -het ‘slechte cholesterol’- het risico op hart en vaatziekten beperkt. De kritieken die in de media worden geuit zijn weliswaar uitvergroot, toch schuilt er volgens Ruud een kern van waarheid in. “Natuurlijk wordt er gezegd dat deze studies alleen voor het geld zijn uitgevoerd, maar daarover heb ik als arts een andere mening”, zegt hij. “Er is ook kritiek op de mate waarin statines werden voorgeschreven aan patiënten die baat zouden hebben bij alleen een aangepast dieet. Daarnaast liggen de bijwerkingen van statines onder vuur. Mensen die deze medicatie niet verdragen hebben vaak spier- of gewrichtspijn, soms met echte vermindering van de spierfunctie. Als dit duidelijk is, stopt men vanzelfsprekend de medicatie. Maar het kunnen ook sluimerende klachten zijn die niet altijd direct in verband worden gebracht met de statines.”
“De kritiek op statines is vaak gechargeerd,
maar er schuilt een stukje waarheid in”
Alternatieven
De patiënten die last hebben van deze bijwerkingen, zijn statine-intolerante patiënten. “Voor hen zijn er alternatieven beschikbaar, maar die zijn niet zo effectief als statines. Daarnaast is er ook een redelijk nieuw medicijn op de markt, de PCSK9-remmers. Dit is een tweewekelijkse injectie die net zo effectief is, maar zeer kostbaar. Door strenge voorwaarden mogen we dit niet zomaar aan iedereen voorschrijven”, vertelt Ruud. Het CLEAR Outcomes-onderzoek dat momenteel loopt biedt mogelijk uitkomst. “We onderzoeken het effect van bempedoïne-zuur bij mensen die geen statines kunnen verdragen. Het is een internationaal onderzoek waar in totaal 12.000 deelnemers in 1.000 centra voor nodig zijn. Via ASz doen er 25 patiënten aan mee. Deze patiënten krijgen het medicijn, óf een placebo. Het onderzoek loopt nu anderhalf jaar en over zo’n vier jaar weten we de resultaten. De inschrijving voor het onderzoek is gesloten en we kunnen dus ook geen nieuwe patiënten meer aannemen.”
CLEAR Outcomes
Het team interne geneeskunde neemt actief deel aan uiteenlopende onderzoeken en zij worden regelmatig benaderd voor nieuwe onderzoeken. “Het mooie aan het CLEAR Outcomes-onderzoek vind ik de manier die is bedacht om de bijwerkingen van statines te omzeilen”, geeft Ruud aan. Hoewel dit een medisch technisch verhaal is, probeert hij het eenvoudig te verwoorden. “De statines knippen als het ware de enzymketen door die ervoor zorgt dat het cholesterol wordt aangemaakt.
Maar die keten heb je ook in de spiercellen, waardoor de statines ook in de spiercellen knippen. Dit veroorzaakt waarschijnlijk de spierklachten”, legt Ruud uit. “Het nieuwe medicijn is een zuur dat de cellen binnentreedt en geactiveerd wordt door een apart enzym. Na activatie knipt het stofje dan weer in de eerder genoemde keten die het cholesterol maakt. Het enzym die dat kan activeren bevindt zich alleen in de lever en niet in de spieren. Lever en spier worden dus gescheiden en daardoor zouden er geen bijwerkingen met spieren of gewrichten meer moeten optreden.”
5%
van de bevolking heeft diabetes
90%
van de diabetici krijgt statines
10%
van deze patienten is statine-intolerant
Potentiële behandeling
Ruud benadrukt dat de belangrijkste reden om mee te werken aan dit onderzoek de potentiële behandeling is van een aandoening die écht een groot probleem vormt. “Door betrokken te zijn in zo’n onderzoek heb je een flinke voorsprong in kennis en de mogelijke behandeling van de patiënten, als de resultaten succesvol blijken te zijn.” Hoewel het onderzoek nog in de startfase zit, zijn Ruud’s eigen bevindingen positief. “Tot nu toe wordt de medicatie goed verdragen door alle patiënten die bij ons meedoen.” Ook voor de patiënten zijn er goede beweegredenen om deel te nemen. Ruud: “Zij staan ervoor open omdat dit belangrijk voor ze is en er geen betere alternatieven zijn. Daarnaast vinden ze het een geruststellend idee dat zij hierdoor vaker en uitgebreider onderzocht worden.” Dat dit effectief is in andere opzichten blijkt wel als Ruud vertelt dat hij bij twee patiënten stuitte op verlaagde hemoglobinewaarden. “Die test wordt normaliter niet uitgevoerd bij mensen met diabetes, maar wel in het kader van de studie. Na uitvoeriger onderzoek kregen beide patiënten de diagnose darmkanker. Doordat we dit dankzij de studie vroegtijdig signaleerden en de patiënten in principe curatief geopereerd hebben, boden we hen toch de juiste zorg op het juiste moment.”
“Het mooie aan de studie vind ik de manier die is bedacht om de bijwerkingen van statines te vermijden”
